مقاله های سینما و تئاتر

فروردین 22, 1404

چشمان دولت: پیامدهای اخلاقی و اجتماعی نظارت در فیلم زندگی دیگران

در این مقاله به بررسی فیلم «زندگی دیگران» به عنوان نمونه‌ای شاخص از «سینمای نظارت» می‌پردازیم؛ ژانری که به موضوعاتی همچون نظارت دولتی، تجاوز به حریم خصوصی، و استفاده از فناوری برای سرکوب آزادی فردی می‌پردازد. این مقاله، با تمرکز بر دوران جنگ سرد و حکومت پلیسی آلمان شرقی، نشان می‌دهد که چگونه اجزای فنی و روایی فیلم—از فیلمبرداری و صدا گرفته تا طراحی صحنه—در خلق فضایی سرکوبگر و پارانوئید مؤثرند. «زندگی دیگران» ضمن روایت تاثیرات انسانی نظارت مداوم، به طرح پرسش‌های اخلاقی درباره مرز میان امنیت و آزادی می‌پردازد و در نهایت، نقدی جدی بر وضعیت جوامع نظارت‌زده معاصر ارائه می‌دهد.
فروردین 22, 1404

پادآرمانشهر و مبارزه در هانگر گیمز

مجموعه‌ی «هانگر گیمز» بر پایه‌ی رمان‌های سوزان کالینز، داستانی پادآرمان‌شهری را در کشور خیالی پانم به تصویر می‌کشد؛ جامعه‌ای تحت سلطه‌ی پایتختی مستبد که با برگزاری رویداد خونینی به نام «بازی‌های گرسنگی»، قدرت خود را بر ۱۲ منطقه‌ی محروم تثبیت می‌کند. داستان حول محور کتنیس اوردین، دختری از منطقه‌ی ۱۲، می‌گردد که به نماد مقاومت علیه ظلم بدل می‌شود. همانطور که در این مقاله بررسی می کنیم، جهان داستانی این مجموعه فیلم، با نقدهایی بر اقتدارگرایی، نابرابری اجتماعی، مصرف‌گرایی افراطی و رسانه‌های فریبنده، چهره‌ای از فساد و ستم ساختاری را نمایش می‌دهد. اما در دل این تاریکی، امید و مقاومت، راه رهایی و تغییر را هموار می‌کند، و شورش مردمی، آینده‌ای بهتر را رقم می زند.
اسفند 5, 1403

اکس ماکینا: رباتِ شهرآشوب (فم فتل)

فیلم «اکس ماکینا» یا Ex Machina ارتباطی عمیق با زندگی ما در عصر هوش مصنوعی دارد. تمامی مسائلی که فیلم پیش می‌کشد، مسائلی‌اند که روز به روز بیشتر به وضعیت ارتباط ما با هوش مصنوعی مربوط می‌شوند. پیش از هر چیز، فیلم از قبل شخصیت‌هایش و با اعمالی که آن‌ها انجام می‌دهد، ملاحظات اخلاقی در باب هوش مصنوعی را به موضوع اصلی تبدیل می‌کند. فیلم «اکس ماکینا» رباتی انسان‌نما به نام آوا دارد که مخلوقی بسیار باهوش است و می‌تواند افکار و احساساتی پیچیده و پرپیچ و خم داشته باشد. فیلم «اکس ماکینا» را برای قصه‌ی تأمل‌برانگیزش، عناصر بصری فوق‌العاده و بازی‌های درجه‌یک‌اش ستوده‌اند. اما این فیلم همچنین به جنبه ای از پیشرفت تکنولوژی و هوش مصنوعی می پردازد که احتمالاً برای بیشتر ما غیر منتظره است. چراکه آوا در این فیلم در همان نقشی ظاهر می‌شود که بارها و بارها از ابتدای سینما تا کنون روی پرده، تماشاگران را مبهوت کرده است؛ زن اغواگرِ قصه‌ها، شهرآشوب، فم فَتَل...
اسفند 5, 1403

جنبش مردمی و انقلاب در فیلم V for Vendetta

فیلم V For Vendetta فیلمی پادآرمان‌شهری است به کارگردانی جیمز مک‌تیگ که در سال ۲۰۰۵ منتشر شد و از آن موقع، هر ساله به طرفدارانش افزوده شده است؛ فیلم‌ حالا جایگاهی کالت‌ در میان دوستداران سینمای دیستوپیایی دارد. فیلم V For Vendetta که می‌توان آن را به وی مثل وندتا و یا الف همچون انتقام ترجمه کرد، در بریتانیایی اتفاق می‌افتد که تحت حکومتی تمامیت‌گرا اداره می‌شود. این داستان اقتباسی است از گرافیک نوولی نوشته‌ی آلن مور Alan Moore و دیوید لوید David Lloyd که روایتگر مبارزات یک شخصیت مرموز و نقاب‌برچهره به نام وی V است. وی می‌خواهد رژیم سرکوبگر را سرنگون کند و با رفتار کاریزماتیک و مهارتی که در مبارزه‌ی تن به تن دارد، پا به ماموریتی می‌گذارد تا مردم را نسبت به فساد و جنایت‌های حکومت آگاه کند. او تمام سعی‌اش را بر این می‌گذارد تا مردم علیه نیرویی که همواره در حال سرکوب‌شان است قد علم کنند. او در این راه با ایوی هموند Evey Hammond برخورد می‌کند؛ زن جوانی که بخشی از مبارزه‌ی وی برای عدالت و آزادی می‌شود. فیلم V For Vendetta سرشار است از نظراتی سیاسی و همزمان سکانس‌های اکشن درجه یک و درون‌مایه‌ای تأمل‌برانگیز. کندوکاوی عمیق درباره‌ی قدرت، هویت و نبرد برای آزادی در جهانی که ترس و ظلم بر آن حاکم است.
بهمن 28, 1403

ربات و سینما: نقش ربات در فیلم‌های پرومتئوس و بیگانه: کاوننت

در فیلم‌های پرومتئوس و بیگانه: کاوننت، ریدلی اسکات از طریق کاراکتر دیوید و تقابل‌های دوتایی‌اش با کاراکترهای دیگر، تصویری از ربات‌ها در سینما ارائه می‌دهد که درگیر و پیچیده و عمیق است. دیوید کاراکتری رازآلود است که کیفیتی انسانی دارد و کنجکاوی او، شری را به همراه دارد که حقیقتاً ترسناک به تصویر کشیده شده است. او کم‌کم دچار این توهم می‌شود که می‌تواند خدا باشد. این دو فیلم به رابطه‌ی بین خالق و مخلوق می‌پردازند و دیوید که توسط انسان‌ها خلق شده با خالق خود دست به گریبان می‌شود. او ناگهان می‌خواهد جاودانه باشد و در این میان، اخلاقیات مبهم می‌شوند و اخلاق روی لبه‌ی مرز قرار می‌گیرد. هر دوی این فیلم‌ها استعاره‌هایی از وضعیت انسان روی زمین‌اند و همزمان، پرتره‌ای از مواجهه‌ی ما با هوش مصنوعی.
بهمن 27, 1403

اهمیت حریم شخصی: بررسی نظارت در فیلم ۱۹۸۴

فیلم ۱۹۸۴، یک اثر پادآرمان‌شهری درجه یک است به کارگردانی مایکل ردفورد (Michael Radford)؛ پرتره‌ای از یک جامعه‌ی تمامیت‌گرا که تحت کنترل تام و تمام شخصی مرموز است به نام برادر بزرگ. داستان فیلم در یک آینده‌ی تاریک و خفقان‌آور می‌گذرد؛ داستانِ وینستون اسمیت Winston Smith، یکی از اعضای رده‌پایین طبقه‌ی حاکم که کم‌کم پروپاگاندا و تاکتیک‌های نظارت رژیم سرکوبگر را به پرسش می‌گیرد. همینطور که وینستون در مقابل سیستم شورش می‌کند و اعمال فردی ممنوعه را انجام می‌دهد و عاشق جولیا می‌شود، وارد بازی پیچیده و خطرناکی می‌شود که یک سرش فریب است و سر دیگرش خیانت. فیلم ۱۹۸۴، با استادی تمام درون‌مایه‌های نظارت دولتی، کنترل اندیشه و محدودیت آزادی فردی را مورد کندوکاو قرار می‌دهد و از تاب‌آوری مقاومت در روح بشری سخن می‌گوید. فیلم ۱۹۸۴ با مهارتی که در تصویرسازی‌های قدرتمند دارد و بازی‌های درجه یک و درون‌مایه‌های معاصر با زمانه، اقتباسی قدرتمند از کتاب ۱۹۸۴ محسوب می‌شود و هنوز هم حرف‌های مهمی برای مخاطب امروزین‌اش دارد.
بهمن 4, 1403

فیلم بلید رانر ۲۰۴۹: خاطره‌ی مصنوعی و بازتاب اجتماعی آن

تا چند سال پیش، اگر از چیزی تحت عنوان خاطره‌ی مصنوعی حرف می‌زدیم، انگار داشتیم درباره‌ی قصه‌ای علمی تخیلی صحبت می‌کردیم که در آینده‌های دور اتفاق می‌افتد. اما حالا همانطور که با جدیت و نگرانی از هوش مصنوعی حرف می‌زنیم و پیشرفت‌های آن مدهوش می‌شویم، از خاطره‌ی مصنوعی نیز می‌گوییم و فیلم بلید رانر ۲۰۴۹ (Blade Runner 2049) یکی از نقطه‌های ارجاع ما برای این مفهوم است. سینما و حافظه‌ی مصنوعی و خاطره‌های ساختگی پیوندی به قدمت تاریخ سینما دارند. بارها و بارها در سینما دیده‌ایم که حافظه‌ی آدم‌ها توسط دستگاه‌ها و ابزارهای دیگر کنترل شده و ارتقا پیدا می‌کند. در این نقطه سینما گامی برمی‌دارد و پرسشی را مطرح می‌کند که سالیان سال است ذهن انسان را درگیر خود کرده است. اینکه آیا ما می‌توانیم با حافظه‌های مصنوعی زندگی کنیم و اگر چنین کاری کنیم، با چه عواقبی روبرو خواهیم شد؟
بهمن 4, 1403

بلید رانر: شهر همانند رویا و کابوس

همان‌اندازه که در دل هر آرمانشهری می‌توان پتانسیل یک پادرآرمانشهر را تصور کرد، در سوی مقابل، درون یک پادآرمانشهر یا دیستوپیا هم همواره یک آرمانشهر وجود دارد که می‌تواند روزنه‌ای از امید را بگشاید. در دل تصاویر فانتزی فیلم های علمی-تخیلی از پیشرفت صنعتی و تکنولوژیکی بشر، همواره باید به رویاهای اجتماعی نگاه بیندازیم که تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. در جایی که این رویاهای اجتماعی و اضطراب‌های جمعی به یکدیگر برخورد می‌کنند در واقع آرمانشهر و پادآرمانشهر تعریف می‌شوند. از این منظر، بلید رانر توانسته قدم محکمی برای طرح مساله بردارد: اینکه بشر خیال دارد با در اختیار قرار دادن قدرت فناوری به دست نااهلان شاهد نتیجه ویرانگر آن باشد یا چیزی که در اختیار زندگی اجتماعی ما باشد تا آسایش بیشتری را تجربه کنیم و به رویاهایمان را در شهر ایده آل خودمان جنبه عملی ببخشیم.
دی 28, 1403

ورای دیوارهای «اتاق»: دیدگاه های پست مدرن در روایت سینمایی لنی آبراهامسون

فیلم اتاق، سرشار از عناصر پست مدرنیستی است؛ عناصری همچون تکه‌پارگی، بینامتنیت، فراداستان و واسازی کلان‌روایت‌ها. داستان‌گویی غیرخطی، پرسپکتیوهای ذهنی و درگیری با تروما و تاب‌آوری، درون‌مایه‌های پست‌مدرن‌اند. علاوه بر این، فیلم اتاق، از طنز و آیرونی/کنایه استفاده می‌کند تا روایت‌های غالب را به چالش بکشد و مخاطب را دعوت کند تا به شیوه‌های جایگزینی برای درک واقعیت نقب بزند. فیلم اتاق، بنابر تکنیک‌های روایی خلاقانه، نقد هنجارهای فرهنگی غالب و کندوکاو پیچیدگی‌های تجربه‌ی بشری در دوران پست مدرن، فیلمی شایسته‌ی توجه و شاخص است.