درباره فیلم عنکبوت مقدس

عنکبوت مقدس (با عنوان انگلیسی Holy Spider) یک فیلم تریلر جنایی فارسی زبان است محصول سال ۲۰۲۲ به تهیه کنندگی، نویسندگی و کارگردانی مشترک علی عباسی، با بازی مهدی بجستانی و زر امیر ابراهیمی. این فیلم بر اساس داستان واقعی سعید حنایی، قاتلی زنجیره‌ای که در سال‌های 1379 تا 1380 در مشهد، 16 زن روسپی‌ خیابانی را به قتل رساند ساخته شده. قهرمان این فیلم یک روزنامه‌نگار زن به نام آرزو ست که در مورد پرونده ی قتل های سعید حنایی تحقیق می کند. البته این کاراکتر تخیلی ست و در واقعیت چنین شخصیتی وجود نداشته.

عنکبوت مقدس برای رقابت در جشنواره فیلم کن 2022 انتخاب شد و زر امیر ابراهیمی جایزه ی بهترین بازیگر زن را از آن خود کرد. این فیلم همچنین تحت عنوان یک فیلم دانمارکی برای بهترین فیلم بلند خارجی در جوایز اسکار نیز انتخاب شد و در فهرست نهایی قرار گرفت.

سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران با صدور بیانیه‌ای، جشنواره کن را به دلیل اعطای جایزه بهترین بازیگر زن به این فیلم محکوم کرد و آن را «اقدامی توهین‌آمیز و با انگیزه‌های سیاسی» خواند. این بیانیه این فیلم را با کتاب آیات شیطانی سلمان رشدی مقایسه کرده و ادعا داشت که «به اعتقادات میلیون‌ها مسلمان و جمعیت عظیم شیعیان جهان توهین کرده است». علاوه بر این محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تهدید کرد اگر افرادی از داخل ایران در ساخت فیلم عنکبوت مقدس درگیر بوده باشند، حتماً از سوی سازمان سینمایی ایران مجازات خواهند شد.

زر امیر ابراهیمی در مصاحبه ای با شبکه ی CNN گفته است که از زمان دریافت جایزه ی بهترین بازیگر زن در جشنواره کن، حدود 200 پیام تهدیدآمیز دریافت کرده. به گفته ی او «مشکل این است که [عده ای] حتی این فیلم را ندیده‌اند و فقط از روی یک تیزر درباره اش قضاوت می‌کنند».

صحبت های علی عباسی در مورد عنکبوت مقدس

در ادامه بخش هایی از مصاحبه ی علی عباسی در جشنواره ی فیلم تورنتو در مورد فیلمش را بخوانید:

«ما با نسخه ای از فیلم شروع کردیم که توش یه تراویس بیکل ایرانی وجود داره. یک کهنه سرباز که از جنگ برگشته و درون خودش بحران وجودی داره که در پس زمینه ی مذهبی ایران تبدیل به یه تب و تاب مذهبی می شه. اون سعی می کنه کاری بکنه، تغییری ایجاد کنه، و ارزش و ماهیتش رو نشون بده. اما فکر می کنم مهم ترین لحظه جایی بود که ما از خودمون پرسیدیم آیا واقعاً به داستان یک قاتل زنجیره ای علاقه مند هستیم یا یک جامعه ی قاتل زنجیره ای. ما دومی رو انتخاب کردیم و همراهش رویکرد و دنیایی کاملا متفاوت با موضوع و یک ساختار روایی کاملا متفاوت به وجود اومد.

من نسبت به سینمای امروز ایران بسیار منتقد هستم چون فکر می کنم فیلمسازان ایرانی نسخه ی دستکاری شده و به شدت سانسور شده ای از واقعیت ایران رو به نمایش می ذارن. ایران از جهتی بسیار به آمریکا نزدیک هست. به تازگی در لس آنجلس بودم و دیدم آدم های بی خانمان تو خیابون نیمه جون افتاده بودن _مثلا جلوی خونه هایی که مثل قصر می مونه. می دونید چنین چیزی دور از واقعیت ایران نیست. همچنین ایران جامعه ای مذهبی هست که نسبت به سکس و جنسیت واکنشی وسواس گونه داره، جایی که توش تضاد شدید طبقاتی وجود داره، جایی که توش زن ستیزی شدید هست. نشون دادن این مسائل برای من انگیزه ی بیشتری بود تا درون این دنیای چند لایه و گوناگون شیرجه بزنم. فضایی که قاتل فیلم توش زندگی می کنه به اندازه ی خود شخصیت اهمیت داره. و یکی از چیز هایی که باید در نظر گرفت این هست که این یه فیلم نواره، یه فیلم ژانر _اولین فیلم نوار ایرانی. از این جهت ارائه ای منفعلانه و بی طرفانه ای از هیچ چیز ندارد. لس آنجلس در فیلم شهر چینی تو ذهن پولانسکی وجود داشت همونطور که مشهد در فیلم من وجود داره.

با توجه به اینکه خودم از خاورمیانه میام فکر می کنم مثل دیگر فیلمسازان این منطقه هستم و یا فیلمسازانی از جاهای دیگه ای مثل مکزیک، روسیه، یا ترکیه _جا هایی که احساس می کنی گسستگی عظیمی بین آنچه که در ظاهر می بینیم و آنچه در زیر سطح قرار داره، بین چیزی که به چشم می بینی و چیزی که در عمل وجود داره، بین چیزی که جلوی پرده هست و چیزی که پشت پرده هست وجود داره. ما این شکلی زندگی می کنیم. ما توی یک فیلم نوار زندگی می کنیم. فکر می کنم فضایی که ژانر بهمون میده بهمون اجازه می ده با مخاطب گفت و گو کنیم و ارتباط برقرار کنیم به شکلی که زیاد به حریمش تعرض نشه و یا بخوایم توبیخش کنیم. و امیدوارم توی فیلم تونسته باشیم چنین فضایی ایجاد کنیم.

از گفتن این موضوع خوشحالم که ما از هر دو سو مورد تنفر قرار گرفتیم. باعث میشه فکر کنم ما کارمون رو درست انجام دادیم. چیزی که از صحبت هایی که در مورد فیلم میشه آزارم میده این هست که این فیلم رو به عنوان درام مستندی اجتماعی در مورد ایران قلمداد می کنن. اما هیچ کس از دیوید فینچر در مورد این نمی پرسه که آیا واقعاً شهر فیلادلفیا اینقدر بارونیه؟ نه چون مردم به فیلم فینچر به عنوان یک اثر داستانی نگاه می کنن، به عنوان چیزی متکی به خودش. اما فکر می کنم فقط به خاطر اینکه این فیلم یک فیلم ایرانیه ما مجبوریم راجع به وضعیت اجتماعی و اقتصادی کشور جوابگو باشیم. البته بدم نمیاد راجع به این موضوع هم صحبت کنم اما این چیزی نیست که ما به خاطرش فیلم رو ساختیم.

این فیلم یک جنبه ی می تو هم داره. آزار ها و زن ستیزی هایی که زر موقعی که در ایران بود تجربه کرد و باعث شد به فرانسه مهاجرت کنه در فیلم تاثیرگذار بود. وقتی با هم کارمون رو شروع کردیم اون مدیر کستینگ (بازیگری) بود. اما من خیلی خوش شانس بودم که اون نقش اصلی فیلم رو قبول کرد. با هنرنمایی اون تو نقش اصلی یک سری جزئیات نقشش رو تغییر دادیم. فکر می کنم حضور اون با پیشینه ای که داشت به کاراکتر جاذبه و وزن بیشتری داد و کمک کرد کاراکتری واقعی از جنس گوشت و خون بسازیم. به نظر می رسید زر داره فیلم خودش رو درون فیلم من می سازه.»